Przygotowanie pacjenta do badań laboratoryjnych
Większość błędów i niezgodności powstających podczas całego procesu diagnostycznego generowana jest w fazie przedanalitycznej. Ważne jest zatem właściwe przygotowanie zarówno pacjenta, jak też pobranej od niego próbki oraz zrozumienie mechanizmów wpływających na efekt końcowy, czyli wynik badania laboratoryjnego.
Czynniki osobnicze wpływające na wynik badania to: wiek, płeć, rasa, ciąża, dieta, głodzenie, aktywność fizyczna, wysokość nad poziomem morza, kofeina, palenie papierosów, alkohol, narkotyki, zioła, rytm okołodobowy, cykl menstruacyjny.
W celu uniknięcia wpływu powyższych czynników na wynik badania, a tym samym zapewnienie jego wiarygodności, należy stosować się do określonych reguł:
jeśli jest to możliwe, próbki krwi do badań powinny być pobierane pomiędzy 7:00 a 9:00 rano
materiał należy pobrać na czczo, minimum 8 – 10 godzin po przyjęciu ostatniego posiłku, zaś w przypadku badań obejmujących profil lipidowy oraz wątrobowy wskazana jest 14 godzinna przerwa w przyjmowanych posiłkach
próbki powinny być pobierane przed wdrożeniem procedur diagnostyczno – terapeutycznych
próbki powinny być pobierane po min. 8 godzinach od przyjęcia suplementów diety (w tym preparatów zawierających biotynę)
w terapii monitorowanej należy rozważyć pobranie próbki w fazie maksymalnego stężenia leku po podaniu/lub w fazie stabilizacji stężenia przed podaniem następnej dawki.
W celu wykonania najbardziej popularnych badań laboratoryjnych, a także badań specjalistycznych, konieczne jest pobranie krwi. Najczęściej pobierana jest krew żylna z żyły zgięcia łokciowego.
Materiał do badań pobierany jest w punkcie pobrań Zakładu Diagnostyki Laboratoryjnej przez wykwalifikowany personel przy użyciu zamkniętego systemu próżniowego firmy Beckton Dickinson. System ten jest jednorazowy i całkowicie bezpieczny dla pacjenta.
Oddanie moczu musi być poprzedzone dokładnym umyciem narządów płciowych sąsiadujących z ujściem cewki moczowej. Należy w tym celu stosować wodę, a unikać środków odkażających, które mogłyby wpłynąć niekorzystnie na wynik badania. Narządów płciowych nie należy wycierać ręcznikiem, ani papierem toaletowym.
PORCJA JEDNORAZOWA MOCZU:
Pierwszą poranną próbkę moczu pobiera się:
- ze środkowego strumienia (patrz Uzyskanie strumienia środkowego)
- do jednorazowych pojemników o pojemności: 50 – 100 ml, szczelne zamkniętych (najlepiej zakręcanych)
- pojemnik należy odpowiednio opisać: imię i nazwisko, PESEL
- mocz należy dostarczyć do ZDL do 2 godzin od pobrania.
Uzyskanie strumienia środkowego: pierwszą partię moczu oddaj do toalety a następnie około 30 ml do pojemnika na badanie (środkowy strumień). Zakończ oddawanie moczu do toalety. Pamiętaj, aby nie dotykać ręką wewnętrznych powierzchni pojemnika. Pojemnik szczelnie zamknij dołączoną do niego zakrętką.
MOCZ U MAŁYCH DZIECI:
Mocz u małych dzieci pobiera się ze środkowego strumienia za pomocą specjalnych woreczków (do nabycia w aptece). Przed pobraniem próbki należy dokładnie umyć narządy płciowe sąsiadujące z ujściem cewki moczowej. Pojemnik należy czytelnie opisać imieniem i nazwiskiem oraz dostarczyć do ZDL w jak najkrótszym czasie.
- badań parazytologicznych
- badania na obecności krwi utajonej
Przed oddaniem stolca należy:
- całkowicie opróżnić pęcherz moczowy
- nie stosować papieru toaletowego
Grudkę kału wielkości orzecha laskowego należy pobrać do jednorazowego pojemnika ze szpatułką (do nabycia w aptece). Przy płynnym stolcu należy pobrać 1 – 2 ml.
Pojemnik należy czytelnie opisać imieniem oraz nazwiskiem i dostarczyć do ZDL.
Próbkę należy pobrać rano przed wypróżnieniem z okolicy otworu odbytowego. Przed pobraniem materiału nie powinno się myć okolicy otworu odbytowego, ani go kremować.
Szczegółowy opis postępowania:
- szkiełko podstawowe (pobrane z laboratorium) podpisać imieniem i nazwiskiem
- przezroczysty przylepiec odkleić od szkiełka
- przylepiec nałożyć stroną bez kleju na palec wskazujący lub szpatułkę
- rozchylić pośladki i częścią lepką przylepca dotknąć do otworu odbytowego
- przykleić przylepiec ponownie na szkiełko podstawowe, tak aby nie utworzyły się pęcherzyki powietrza
- próbkę włożyć do koperty lub zawinąć w papier i dostarczyć do laboratorium w jak najkrótszym czasie
Pacjent przed wykonaniem badania musi zachować abstynencję płciową i alkoholową przez 2 – 7 dni. Nasienie powinno być oddane drogą masturbacji bezpośrednio do jednorazowego, najlepiej jałowego pojemnika z zakrętką, który należy dostarczyć do laboratorium do 1h. Nasienie transportować w temperaturze ok. 37 – 38 °C (w przybliżeniu temp. ciała).
UWAGA!!! Pojemnik należy opisać uwzględniając datę i godzinę oddania nasienia.
Na wynik ma wpływ:
- przemęczenie
- ostatnio przebyte choroby z epizodem gorączkowym
- spożywanie alkoholu
- zbyt długi czas abstynencji seksualnej
- kuracja antybiotykowa (należy odczekać ok. 2 tygodnie)
Przygotowanie pacjenta do wykonania krzywej obciążenia glukozą OGTT wraz z krzywą insulinową:
UWAGA!!! W celu wyznaczenia terminu badania prosimy o kontakt pod nr tel. 261 660 402 (Rejestracja)
- test jest wykonywany na czczo (8 – 14 godzin od momentu ostatniego posiłku)
- przez 3 dni przed testem należy zachować dotychczasową dietę oraz normalną aktywność fizyczną
- przygotowany w Laboratorium roztwór glukozy należy wypić w ciągu 5 min
- krew do badania pobierana jest na czczo oraz 1 i 2 godziny po wypiciu roztworu glukozy
- w trakcie badania pacjent powinien siedzieć, nie powinien przyjmować pożywienia, płynów, palić tytoniu, wykonywać ćwiczeń fizycznych
Badanie PSA – antygen raka stercza
Istnieje wysokie prawdopodobieństwo uzyskania fałszywie dodatniego wyniku badania PSA, gdy jest ono wykonywane po:
- badaniu per rectum
- długotrwałej jeździe pociągiem
- jeździe na rowerze
- współżyciu płciowym
Wykonanie dobowej zbiórki moczu – DZM
Przed przeprowadzeniem dobowej zbiórki moczu pacjent powinien:
- pozostać na normalnej diecie przez ok. 3 dni przed badaniem
- odstawić leki moczopędne
- przygotować czyste naczynie o objętości 2 – 3 litry
Laboratorium posiada pojemniki przeznaczone do wykonania zbiórki dobowej moczu
- podczas prowadzenia dobowej zbiórki mocz powinien być przechowywany w chłodnym i ciemnym miejscu
- zbiórkę należy rozpocząć rano w dniu poprzedzającym badanie drugą porcją moczu (mocz po nocy oddać do toalety)
- od tego momentu należy dokładnie zbierać każdą kolejną porcję moczu do przygotowanego naczynia, łącznie z pierwszą poranną porcją moczu dnia następnego (mocz nocny).
- po zakończonej zbiórce wymagane jest odnotowanie objętość wydalonego moczu
- zebrany mocz dokładnie wymieszać i dostarczyć 100 – 200 ml do Laboratorium w przystosowanym do tego celu pojemniczku, który należy opisać w następujący sposób:
- imię i nazwisko
- objętość całej zbiórki moczu
- czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki.
UWAGA!!!
Na 3 dni przed rozpoczęciem 24 godzinnej zbiórki moczu przeprowadzanej w celu oznaczenia stężenia kwasu wanilinomigdałowego (VMA) nie należy:
- spożywać: bananów, wanilii, czekolady, kawy, herbaty
- przyjmować leków zawierających: nitrofurantoina, kwas gentyzynowy i homogentyzynowy (leki p/reumatyczne) oraz salicylany (polopiryna, aspiryna)
Przy zbiórce moczu na porfobilinogen oraz kwas delta-aminolewulinowy należy bezwzględnie zabezpieczyć próbkę przed światłem, gdyż substancje te ulegają rozkładowi pod wypływem promieni świetlnych.
Rodzaje próbek i pobranie:
Wymazy nosowo – gardłowe:
- Pobierane są przez wykwalifikowany personel medyczny od pacjentów, u których występują objawy infekcji dróg oddechowych w powiązaniu z klinicznymi i epidemiologicznymi czynnikami ryzyka.
- Pacjent nie może wcześniej przeprowadzać żadnej dezynfekcji błony śluzowej (mycie zębów, płukanie jamy ustnej).
- Materiał pobierany jest przy pomocy jałowej wymazówki dołączonej do zestawu. Wymazówkę należy trzymać przy podstawie przegrody nosa i wsunąć ją do tyłu jamy nosowo – gardłowej. Wymaz powinien być pobrany energicznie, aby mieć pewność, że zawiera on zarówno komórki, jak i śluz z wnętrza nozdrza. Wymazówkę należy obrócić kilka razy, aby pozyskać najbardziej obfitą wydzielinę. Koniec patyczka wymazowego (ten przy zakrętce) odłamać. Patyczek wymazowy z pobranym materiałem umieszczany jest w probówce z podłożem transportowym, którą należy wymieszać przez co najmniej 5 – krotne odwrócenie. Tak zabezpieczony materiał należy dostarczyć do laboratorium.
- Próbki mogą być przechowywane do 72 godzin w temp. 2 – 8 °C przed przeprowadzeniem testu.
Aspiraty/popłuczyny nosowe:
- Popłuczyny nosowe pobiera lekarz poprzez wlanie 6 ml soli fizjologicznej na 5 minut do komór nosa. Po tym czasie odzyskuje je w jak największej ilości. Aby zebrać wypłukaną wydzielinę, należy umieścić jałowy pojemnik bezpośrednio pod nosem, przechylić głowę pacjenta do przodu i poczekać aż z nozdrza wypłynie płyn. Uzyskane popłuczyny poddaje się następnie obróbce laboratoryjnej.
- Próbki mogą być przechowywane do 72 godzin w temp. 2 – 8 ºC .
Krew pobrana na antykoagulant:
- Krew pobierana jest przez wykwalifikowany personel medyczny w ilości:
– 2 ml do probówek zawierających EDTA-K2
– 4 ml do probówek z cytrynianem sodu - W celu przeprowadzenia badania metodą PCR nie należy używać heparyny jako antykoagulantu, ponieważ może ona wpłynąć negatywnie na przebieg reakcji.
- Próbki mogą być przechowywane do 48 godzin w temp. 2 – 8 ºC .
Mocz:
- Do badania należy użyć poranną porcję moczu, świeżo oddaną do jałowego pojemniczka. Nie należy używać próbek moczu przechowywanych dłużej niż 24 godziny (w temp. 4 °C).
Płyny z jam ciała, BAL:
- Do badania używany jest świeżo pobrany materiał. Jeżeli jednak nie jest to możliwe, próbki mogą być przechowywane
w temperaturze 2 – 8 °C przez okres maksymalnie 3 dni.
Wymaz z ropnia klatki piersiowej:
- Wymaz z ropnia pobierany jest za pomocą sterylnej wymazówki, a następnie umieszczany w jałowym pojemniku. W tej postaci, dostarczany jest do laboratorium w jak najkrótszym czasie.
UWAGA!!! Prosimy o podawanie daty i godziny pobrania materiału. Materiał powinien zostać dostarczony do laboratorium w godzinach przedpołudniowych, aby mógł być opracowany tego samego dnia.
